In artikel 7:952 van het Burgerlijk Wetboek (BW) is bepaald dat de verzekeraar geen schade vergoedt aan de verzekerde die de schade met opzet of door roekeloosheid heeft veroorzaakt. De verzekeraar biedt vaak wel dekking als de schade is ontstaan door lichtere vormen van eigen schuld van de verzekerde, maar er zijn verzekeringsovereenkomsten waarbij schade als gevolg van merkelijke schuld van een verzekerde is uitgesloten van dekking.

Opzet en brandstichting

Een brandverzekering biedt in principe dekking voor schade door brandstichting. Dat is uiteraard anders als de verzekerde de brand zelf opzettelijk heeft aangestoken. Verzekeraars spreken in dat geval van negatieve betrokkenheid van de verzekerde bij het ontstaan van de brand en zullen de schadeclaim afwijzen. De verzekeraar zal moeten bewijzen dat een verzekerde de brand opzettelijk heeft veroorzaakt.

Wat regelmatig voorkomt is dat een verzekeraar die de verzekerde beschuldigt van brandstichting niet alleen een beroep doet op artikel 7:952 BW, maar ook op opzettelijke schending van de mededelingsplicht bij schade. Immers stelt de verzekeraar zich dan op het standpunt dat de verzekerde onjuiste informatie verstrekt door niet te vertellen dat hij de brand zelf heeft gesticht, en daarmee een verzekeringsclaim in te dienen waarvan hij weet dat hij er geen recht op heeft. Oftewel: de verzekeraar beschuldigt de verzekerde van fraude.

Eigen schuld

Niet alle vormen van eigen schuld leiden tot het weigeren van schadevergoeding. De wet bepaalt dat de schade die door roekeloosheid van een verzekerde wordt veroorzaakt niet hoeft te worden vergoed. Roekeloosheid is de zwaarste vorm van schuld. Er is geen sprake van opzettelijk handelen, maar het handelen is dusdanig verwijtbaar dat de verzekerde dat had moeten nalaten. Een voorbeeld uit de praktijk van roekeloos gedrag is het overgieten van benzine vlakbij open vuur.

Verzekeraars mogen afwijken van de wettelijke regeling. Regelmatig komt het voor dat verzekeraars in de polisvoorwaarden bepalen dat zij ook bij een lichtere vorm van eigen schuld van een verzekerde, zoals merkelijke schuld, geen schade hoeven te vergoeden. Merkelijke schuld is een ernstige mate van schuld. In polisvoorwaarden van Interpolis staat als voorbeeld: ‘verzekerde rookt in bed en valt in slaap. Hierdoor ontstaat er brand.’

Bij aansprakelijkheidsverzekeringen is vaak sprake van een ruimere dekking voor schade door eigen schuld.